Địa vị pháp lý hành chính của bộ, cơ quan ngang bộ trong cơ quan hành chính nhà nước

Như vậy bộ, cơ quan ngang bộ là cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền chuyên môn ở trung ương có chức năng quản lí hành chính nhà nước về một ngành, đa ngành hoặc lĩnh vực công tác trên phạm vi toàn quốc. Hiện nay, có 22 bộ, cơ quan ngang bộ trong bộ máy hành chính nhà nước.

Các bộ, cơ quan ngang bộ được chia làm hai loại: Bộ quản lí ngành hoặc đa ngành là cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền chuyên môn ở trung ương quản lí các đơn vị, các cơ quan, tổ chức có cùng chung mục đích hoặc có cùng chung cơ cấu kinh tế kĩ thuật; bộ quản lí lĩnh vực công tác trong phạm vi cả nước như kê hoạch, giá cả, tài chính...

Các bộ, cơ quan ngang bộ là cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền chuyên môn nên tổ chức và hoạt động theo chế độ thủ trưởng một người đứng đầu là bộ trưởng hay chủ nhiệm uỷ ban. Bộ trường, thủ trưỏng cơ quan ngang bộ (gọi tắt là bộ trưởng) là thành viên của Chính phủ, là người đứng đầu một bộ, chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ, thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định tại các điều 6, 23, 24, 25, 26, 27, 28 Luật tổ chức Chính phủ năm 2001 và những quy định tại Nghị định của Chính phủ số 178/2007/NĐ-CP ngày 03/12/2007 quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ.

Địa vị pháp lí hành chính của bộ được thể hiện rõ tại các quy định về thẩm quyền của bộ trưởng, gồm các quyền chủ yếu như sau:

- Ban hành quyết định, chỉ thị, thông tư và hướng dẫn thực hiện các văn bản đối với tất cả các ngành, các địa phương và cơ sở;

- Hướng dẫn kiểm tra các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ thực hiện các nhiệm vụ công tác thuộc ngành, lĩnh vực mình phụ trách;

- Đình chỉ thi hành các văn bản có nội dung trái pháp luật đối với văn bản thuộc ngành, lĩnh vực mình quản lí do các bộ, các địa phương ban hành;

- Kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ đình chỉ thi hành Nghị quyết của hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;

- Chỉ đạo, phối hợp với uỷ ban nhân dân các cấp thực hiện nhiệm vụ, công tác thuộc ngành, lĩnh vực mình quản lí;

- Có trách nhiệm phối hợp để chuẩn bị các đề án chung trình Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ;

- Phối hợp ban hành thông tư liên tịch chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện các vấn đề thuộc chức năng quản lí nhà nước.