Tư vấn chia tài sản thừa kế khi bố mẹ qua đời đột ngột?

Hỏi: Bố mẹ Em sinh được 8 người con. Trong đó có 1 anh trai (thứ 3) và 7 chị em gái (Gia đình em chủ yếu là làm ruộng) Bố mẹ em mất đột ngột vào năm 2011 và không để lại di chúc.Khi bố mẹ mất còn 3 chị em gái em chưa lấy chồng, mà anh trai và chị dâu thì không hòa hợp với các chị e gái chúng em vậy nên khi bố mẹ mất chưa được 1 năm thì chúng em đã ra ở riêng bên ngôi nhà cũ ngay sát cạnh nhà anh trai ở. Các năm sau đó 2 chị gái em lần lượt lấy chồng mà anh trai cũng không thay bố mẹ giúp gì cho 2 chị gái trong khi cưới, còn em là em út khi bố mẹ mất mới đi học nghề, em vừa học vừa đi làm thêm và vay mượn của các chị gái trang trải việc học hành. Do đi học xa nên em cũng thường xuyên vắng nhà. Khi emhọc xong lúc về ngôi nhà 3 chị em em ở trước đó đã xuống cấp trầm trọng và không thể ở được, em đã có ý kiến xin anh trai cho em xây căn phòng nhỏ trên nền đất cũ đó để ở (vì em cũng chưa xin được việc làm) và các chị gái em mỗi khi có dịp về quê còn có nơi để ở, nhưng anh trai em nói là "Màymuốn làm gì thì làm lúc lấy chồng đập gạch mang theo để đất lại cho tao". Thật sự em đã rất buồn khi nghe những lời này, Không lẽ bố mẹ sinh mỗi anh là con trai nên anh có quyền thừa hưởng hết tất cả tài sản bố mẹ để lại mà chúng em vì là phận gái thì không phải là con của bố mẹ sao?Trong thời gian em đi học anh trai em có ý bán ngôi nhà mà mấy chị em emtừng ở nhưng chúng em cản nên bán không được. Đến hiện tại anh đang giao bán hết 1 mẫu ruộng bố mẹ để lại. Vậy Luật Sư cho em hỏi là trong thời gian em vắng nhà Anh trai em có tự đi làm sổ đỏ ruộng, vườn và nhà ở sang tên anh mà ngày xưa là tên bố mẹ em đứng tên không? Mà theo em tìm hiểu thì luật thừa kế thì không phân biệt trai gái có quyền thừa kế ngang nhau thì trong trường hợp này em phải làm sao? (Hải Anh - Nam Định)

>>> Luật sư tư vấn pháp luật qua tổng đài (24/7) gọi: 1900 6198

Luật gia Nguyễn Văn Nam - Tổ tư vấn pháp luật thừa kế - Công ty Luật TNHH Everest - trả lời:

Thứ nhất: Về quyền hưởngdi sản thừa kế

Do bố mẹ chịmất không có di chúc nên khối tài sản của bố mẹ chị sẽ được chia theo pháp luật. Căn cứ vào điều 676 bộ luật dân sự 2005 về chia thừa kế theo pháp luật thì cáccon đẻ của người chết có quyền hưởng thừa kế ngang nhau không phân biệt trai hay gái, đã có gia đình hay chưa đều có quyền hưởng thừa kế ngang nhau trừ trường hợp không được quyền hưởng di sản thừa kế theo quy định tại điều 643 bộ luật dân sự 2005.

"1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản".

Căn cứ vào điều luật trên thì chị và các chị gái của chị cùng anh trai chị có quyền hưởng di sản thừa kế của bộ mẹ chị là ngang nhau, có nghĩa là có quyền thừa hưởng di sản thừa kế ngang nhau và được hưởng số di sản trong khối tài sản là ngang bằng nhau. Việc anh trai chị nói làchị có quyền lấy gạch đi còn phải để lại đất cho anh trai chị là hoàn toàn vô lý và không đúng theo quy định của pháp luật. Do đó,nếu chị đã tiến hành thương lượng nhưng anh trai chị vẫn không đồng ý và không chịu phân chia di sản thừa kế của bố mẹ chị để lại thì chị có thể làm đơn khởi kiện ra Tòa án yêu cầu Tòa án tiến hành phân chia di sản thừa kế và kèm theo đấy chị phải chứng minh mảnh đất mà anh trai chị đứng tên là tài sản của bố mẹ chị để lại vì vẫn trong thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế theo quy định tại điều 645 Bộ luật dân sự 2005.

"Thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế".

Thứ hai: Về việc anh trai chị được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Theo quy định tại điểm c, khoản 1 điều 99 Luật đất đai 2013 thì người được nhận thừa kế về quyền sử dụng đất sẽ được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, điều này có nghĩa là ai được quyền hưởng thừa kế theo di chúc và theo pháp luật và đủ điều kiện được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sẽ được nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất.

"1. Nhà nước cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất cho những trường hợp sau đây:

c) Người được chuyển đổi, nhận chuyển nhượng, được thừa kế, nhận tặng cho quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất; người nhận quyền sử dụng đất khi xử lý hợp đồng thế chấp bằng quyền sử dụng đất để thu hồi nợ";

Căn cứ vào quy định trên thì chị, chị gái của chị cũng như anh trai chị đều có quyền được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất tương ứng với phần di sản mà mình được hưởng.

Tại quy định của khoản 2, điều 82 nghị định 43/2014/NĐ - CP có hướng dẫn về vấn đề cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất đối với người được nhận chuyển nhượng, thừa kế.

"Thủ tục đăng ký, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất đối với trường hợp đã chuyển quyền sử dụng đất nhưng chưa thực hiện thủ tục chuyển quyền theo quy định

2. Trường hợp người đang sử dụng đất do nhận chuyển nhượng, nhận thừa kế, nhận tặng cho quyền sử dụng đất trước ngày 01 tháng 7 năm 2014 mà bên nhận chuyển quyền sử dụng đất chỉ có Giấy chứng nhận của bên chuyển quyền sử dụng đất hoặc hợp đồng, giấy tờ về chuyển quyền sử dụng đất theo quy định thì thực hiện theo quy định như sau:

a) Người nhận chuyển quyền sử dụng đất nộp đơn đề nghị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất và các giấy tờ về quyền sử dụng đất hiện có;

b) Văn phòng đăng ký đất đai thông báo bằng văn bản cho bên chuyển quyền và niêm yết tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất về việc làm thủ tục cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất cho người nhận chuyển quyền. Trường hợp không rõ địa chỉ của người chuyển quyền để thông báo thì phải đăng tin trên phương tiện thông tin đại chúng của địa phương ba số liên tiếp (chi phí đăng tin do người đề nghị cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất trả);

c) Sau thời hạn 30 ngày, kể từ ngày thông báo hoặc đăng tin lần đầu tiên trên phương tiện thông tin đại chúng của địa phương mà không có đơn đề nghị giải quyết tranh chấp thì Văn phòng đăng ký đất đai lập hồ sơ để trình cơ quan có thẩm quyền quyết định hủy Giấy chứng nhận đã cấp đối với trường hợp không nộp Giấy chứng nhận để làm thủ tục đồng thời cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất mới cho bên nhận chuyển quyền".

Trường hợp có đơn đề nghị giải quyết tranh chấp thì Văn phòng đăng ký đất đai hướng dẫn các bên nộp đơn đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp theo quy định".

Căn cứ vào các quy định trên khi anh trai chị làm hồ sơ đăng ký cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nếuVăn phòng đăng ký đất đainơi có đất tiến hành niêm yết tại trụ sở UBND cấp xã về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất từ người chuyển quyền sang cho người nhận chuyển quyền sử dụng đất.

Sau thời hạn 30 ngày, kể từ ngày thông báo hoặc đăng tin đầu tiên trên các phương tiện thông tin đại chúng của địa phương mà không có đơn đề nghị giải quyết tranh chấp của những người có quyền lợi liên quan hoặc họ cho là có quyền lợi đối với mảnh đất đấy thì văn phòng đăng ký đất đai tiến hành là các thủ tục và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đối với mảnh đất đấy sang tên anh trai chị là đúng với quy định của pháp luật.

Trường hợp này chị có quyền khởi kiện ra tòa yêu cầu chia thừa kế vì vẫn còn thời hiệu khởi kiện.

Còn nếu như văn phòng đăng ký đất đai không tiến hành các bước niên yết công khai về việc có người xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với mảnh đất đấy tại trụ sở UBND cấp xã nơi có đất để cho chị biết được là đã có người xin xác lập quyền sở hữu đối với mảnh đất đấy để các bên có quyền lợi yêu cầu giải quyết quyền lợi cho mình thì việc anh trai chị được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với toàn bộ diện tích trên là sai với quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Chị có thể làm đơn yêu cầu UBND cấp huyện ra quyết định thu hồi giấy chứng nhận đã cấp cho anh trai chị vì đã cấp sai trình tự thủ tục khi tiến hành cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho anh trai chị. Sau đó tiến hành thủ tục khởi kiện yêu cầu chia tài sản thừa kế nếu anh trai chị không đồng ý chia thừa kế cho chị và các chị gái của chị.

Khuyến nghị: