Dấu vân tay là phương pháp xác định danh tính cá nhân đã được áp dụng từ rất lâu bởi độ chính xác cao. Vì thế, lần ra tội phạm từ dấu vân tay được cơ quan công an áp dụng phổ biến trong việc điều tra danh tính tội phạm.
Thứ nhất, ý nghĩa của dấu vân tay về tội phạm
Mỗi dấu vân tay được tạo thành từ các dãy và các điểm gờ cùng với sự sắp xếp rất đặc trưng. Nếu đem so sánh hai dấu vân tay với nhau, và có một điểm nhỏ không được nhìn thấy tại bên còn lại thì hai dấu vân tay này được xem là khác nhau. Sự khác nhau càng lớn sẽ giúp sự nhận dạng càng trở nên dễ dàng.
Dấu vân tay có thể được nhìn thấy bằng mắt thường nhưng cũng có trường hợp phải cần đến tia cực tím đặc biệt để chúng hiện ra. Người ta gọi đây là dấu vân tay tiềm ẩn. Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, ngày nay các điều tra viên còn có thể sử dụng bột vân tay hoặc hóa chất để lấy được dấu vân tay tiềm ẩn tại hiện trường vụ án.
Hầu hết các cơ quan điều tra đều có riêng một hệ thống lưu trữ các mẫu vân tay và chỉ cần quét mẫu vân tay tìm được ở hiện trường vào hệ thống, sẽ cho kết quả về kẻ phạm tội ngay lập tức.
Luật sư tư vấn pháp luật qua tổng đài (24/7) gọi: 1900 6198
Thứ hai, để truy tìm tội phạm, lấy dấu vân tay thế nào?
Những vụ thảm án, các vụ giết người, cướp ngân hàng hay trọng án... tuỳ theo trình độ mà thủ phạm có thể vô tình "để quên" những bằng cớ tố cáo thân phận của mình. Dấu vân tay là một trong những chứng cứ sắt đá ấy.
Dấu vân tay (finger print) là một trong các "chữ ký" sinh học mà bất kỳ người bình thường nào cũng có. Chúng luôn là duy nhất, bất kể bạn có anh chị em song sinh hay không, DNA có giống nhau hay không. Vì thế, vân tay là một công cụ tốt dùng để nhận dạng từng cá nhân trong cộng đồng. Đối với khoa học hình sự, đấy là công cụ để lần ra kẻ phạm tội, nhất là trong những vụ trọng án khi mà hung thủ đã trốn thoát khỏi hiện trường.
Nhưng cảnh sát đã làm thế nào để có được dấu vân tay nghi phạm? Hay nói cách khác, các chuyên gia hình sự làm những gì? Bởi vì không phải lúc nào "chữ ký" sinh học trên cũng thể hiện rõ ràng và dứt khoát. Trong nhiều trường hợp, gần như không thể truy ra được mẫu vân tay gốc.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ chỉ ra một số phương pháp mà các nhà điều tra hình sự thường dùng để lấy mẫu vân tay và thậm chí cả những loại vân khác của con người. Quý vị cũng chú ý rằng ngoài việc điều tra tội phạm, các phương pháp trên còn có thể giúp ích trong việc tìm kiếm người bị hại, nạn nhân của các vụ thiên tai thảm hoạ vì đôi khi chúng ta không thể biết chắc một ai đó còn sống hay đã chết hoặc cái xác đang bị phân huỷ ấy có thể là ai...
Thu thập dấu vân tay được thực hiện thế nào?
Tuỳ theo loại vân, cách thu thập sẽ khác nhau. Dĩ nhiên với loại vân "mềm", chúng biến mất theo thời gian khi bề mặt vật chất thay đổi nên gần như rất khó thu thập. Thường các nhà điều tra thu thập 2 loại vân "cứng" còn lại.
Đây là kiểu vân dễ thu thập nhất. Cách thu thập cũng rất đơn giản - máy ảnh. Nhà điều tra sẽ chụp lại ảnh vân tay ở độ phân giải cao rồi từ đó dùng các công cụ đo đạc hình sự để trích xuất ra thông tin. Họ có thể cải thiện chất lượng hình ảnh bằng cách thay đổi hướng ánh sáng khi chụp hoặc sử dụng những loại ánh sáng khác (alternate) hoặc một số hoá chất khác. Song thông thường thì việc này không cần thiết lắm.
Không phải lúc nào mọi thứ cũng dễ dàng như vân nổi. Nếu hung thủ ranh ma, hắn sẽ không để lại mẫu vân nổi nào lại hiện trường. Song đôi khi vì "lơ đãng", một số vân chìm có thể sẽ tố cáo chính hắn. Hung thủ càng tiếp xúc với nhiều đồ vật thì rủi ro "rơi rớt" dấu vết càng cao. Giả định như lúc rửa tay hay đi toilet, kẻ phạm tội bỏ găng tay và để lại đâu đó xung quanh khu vực gây án.
Một phương pháp phổ biến nhất để lấy vân chìm là phủ bụi lên khu vực có dấu vân bằng các loại bột lưu vân tay. Chúng sẽ bám lên các vị trí có vân tay và biến vân chìm thành vân nổi. Tiếp đấy các nhà điều tra sẽ chụp hình lại y như cách thu thập vân nổi. Sau đó, chúng còn được lưu mẫu bằng cách áp băng dính để lưu trữ về sau này.
Tuy nhiên, các loại bột này có thể làm hư hại đến các bằng chứng liên quan khác có ở hiện trường khiến cho công tác điều tra bị ảnh hưởng. Vì thế, trước khi sử dụng loại bột trên, nhà điều tra có thể sẽ dùng các phương pháp lấy vân chìm khác để hỗ trợ.
Nguồn ánh sáng khác
Các loại ánh sáng khác nhau có thể giúp cải thiện chất lượng hình ảnh vân tay
Đây là phương pháp phổ biến thứ 2 và đang được nhiều nhà điều tra sử dụng vì có thể áp dụng lên hầu hết mọi bề mặt lấy mẫu (cửa chính, cửa sổ, tay cầm, thang vịn...). Một thiết bị phát tia laser hoặc LED với ánh sáng nằm trong một dải bức xạ cố định sẽ được quét lên bề mặt nghi án. Thậm chí những thiết bị cao cấp hơn có thể cung cấp các bộ lọc sáng khác nhau dành cho từng phổ màu hoặc bột lưu vân khác nhau. Lấy ví dụ, nhà điều tra có thể dùng ánh sáng xanh với bộ lọc màu cam để làm nổi bật dấu vân chìm hơn.
Các hoá chất hỗ trợ
Với các bề mặt xốp (porous) như gỗ, giấy... các nhà điều tra cần tới những loại hoá chất khác, ví dụ ninhydrin hay hoá chất tương tác vật lý, nhằm làm bật lên những chi tiết vân chìm. Từng loại hoá chất trên sẽ tương tác với từng loại thành phần của bề mặt tiếp xúc, như các amino acid hoặc hoặc muối vô cơ. Chất ninhydrin khiến các mẫu vân chìm chuyển sang màu tím, giúp chúng dễ chụp hình hơn. Trong khi DFO (1,2-diazafluoren-9-one) lại gây ra hiệu ứng huỳnh quang, các mẫu vân chìm sẽ sáng lên khi chúng được rọi bởi những tia sáng xanh-lam.
Các kỹ thuật khác
Ngoài các biện pháp đã nêu, còn một số những kỹ thuật đặc biệt khác chuyên dùng cho việc lấy mẫu van từ da người, vải vóc, quần áo hoặc các bề mặt khó khăn khác. Amido Black, một chất nhuộm màu protein, vốn phản ứng với sự hiện diện của bất kỳ loại protein nào (do sinh vật để lại), thường được dùng để tăng cường hình ảnh các vết máu nằm trên da người. Riêng với quần áo, một số kỹ thuật cao như kết tủa kim loại trong buồng chân không bằng bột vàng và kẽm, được dùng để hỗ trợ công tác điều tra.
AccuTrans, một phức chất đổ khuôn dạng lỏng, được dùng để tách các mẫu vân làm bằng bột lưu vân ra khỏi những bề mặt gồ ghề, cong hoặc dệt bằng sợi. Về cơ bản, đây là một chất lỏng sẽ lấp đầy những ngóc ngách hoặc lỗ hổng có trên bề mặt lấy mẫu, cho phép chúng dính tốt hơn với bột lưu vân, khi mà những mẫu băng dính để tách loại bột trên gặp nhiều khó khăn hơn trong quá trình bám dính.
Tuy vậy quá trình sử dụng hoá chất để lấy mẫu vân tay có thể làm giảm khả năng thu thập những thông tin khác có giá trị cho việc điều tra. Vì vậy các phép điều tra không làm hỏng (nondestructive) mẫu vật thường được tiến hành trước khi các phương pháp hoá chất được sử dụng. Lấy ví dụ, một mảnh giấy do hung thủ để lại sẽ được khám nghiệm trước bởi các chuyên gia về tài liệu trước khi được xử lý bằng ninhydrin, vì phản ứng hoá học của ninhydrin sẽ khiến một số loại mực bị biến mất, từ đó làm mất đi thông tin của hung thủ.
Thứ ba, quá trình phân tích vân tay
Sau khi mẫu vân tay được thu thập, có 4 bước mà nhà giám định vân tay cần thực hiện, được gọi là ACE-V (phân tích, so sánh, đánh giá và xác nhận), để quyết định liệu mẫu vân đó có phản ánh chính xác chủ của nó hay không.
Phân tích bao gồm việc xác định xem mẫu vân có thể dùng để so sánh được hay không. Nếu nó không phù hợp bởi các lý do như chất lượng kém hoặc số lượng các chi tiết nhận dạng không đầy đủ, quá trình giám định kết thúc và mẫu vân được báo cáo là không phù hợp. Nếu nó phù hợp, việc phân tích chấp nhận các chi tiết nhận dạng có thể dùng được và số lượng các sai số nằm trong khoảng cho phép. Quá trình phân tích trên thậm chí còn có thể tiết lộ thêm một số chi tiết vật lý khác mà mẫu vân gốc không có, giúp làm rõ thêm về hung thủ.
Luật sư Nguyễn Thị Yến - Trưởng nhóm tư vấn trực tuyến - Công ty Luật TNHH Everest, tổng hợp.
Khuyến nghị:
- Bài viết được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
- Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý Vị đây chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.
- Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật 19006198, E-mail: [email protected], [email protected].
Bình luận