Hết thời hiệu khởi kiện về thừa kế, di sản thừa kế chia thế nào?

Hỏi: Cha mẹ tôi có mảnh đất thổ cư gần 500 m2. Cha tôi mất năm 1945, mẹ tôi mất năm 1974 không để lại di chúc. Tôi là người chăm sóc mẹ cho đến khi bà mất. Bố mẹ tôi có 5 người con: anh trai cả, ba người chị gái và tôi. Hiện nay, anh trai tôi và ba người chị gái đều đã mất cả chỉ còn lại mình tôi. Mảnh đất này hiện nay, người con trai cả của anh trai tôi chiếm dụng toàn bộ. Đề nghị Luật sư tư vấn, tôi phải làm thế nào để được nhận phần đất của bố mẹ mình? (Hoàng Quân - Thái Bình)

>>> Luật sư tư vấn pháp luật qua tổng đài (24/7) gọi: 1900 6198

Luật gia Hoàng Văn Việt - Tổ tư vấn pháp luật thừa kế Công ty Luật TNHH Everest trả lời:

Theo như thông tin mà bác cung cấp, bố mẹ anh (chị)đã mất từ lâu và không để lại di chúc. Theo quy định của pháp luật hiện hành thì thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế là 10 năm kể từ ngày phát sinh quan hệ thừa kế. Do quan hệ thừa kế trong gia đình nhà bác phát sinh trước năm 1996 nên pháp luật có quy định như sau:

- Tại Điều 645 Bộ luật dân sự năm 2005: "Thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là ba năm, kể từ thời điểm mở thừa kế".

- Tại Nghị quyết số 02/2004/NQ - HĐTP hướng dẫn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình:"2.2. Thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế. a. Đối với trường hợp thừa kế mở trước ngày 1/7/1996, thì thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế được thực hiện theo quy định tại Điều 36 của Pháp lệnh Thừa kế năm 1990 và hướng dẫn tại Nghị quyết 02/HĐTP ngày 19/10/1990 của Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao "hướng dẫn áp dụng một số quy định của Pháp lệnh Thừa kế".

- Tại Điều 36 Pháp lệnh về thừa kế năm 1990:"Thời hiệu khởi kiện về thừa kế. 1- Trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế, người thừa kế có quyền khởi kiện để yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác. 2- Trong thời hạn ba năm, kể từ thời điểm mở thừa kế, cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại, thanh toán các khoản chi từ di sản. 3- Trong trường hợp do trở ngại khách quan mà không thể thực hiện được quyền khởi kiện trong thời hạn quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều này thì thời gian bị trở ngại khách quan không tính vào thời hiệu khởi kiện. 4- Đối với các việc thừa kế đã mở trước ngày ban hành Pháp lệnh này thì thời hạn quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều này được tính từ ngày công bố Pháp lệnh này".

- Tại Nghị quyết 02/HĐTP ngày 19/10/1990 của Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao "hướng dẫn áp dụng một số quy định của Pháp lệnh Thừa kế": "10. Về thời hiệu khởi kiện.Khi áp dụng thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định Điều 36 của Pháp lệnh Thừa kế cần chú ý như sau: a) Thời hiệu khởi kiện là thời hạn mà công dân, tổ chức có quyền khởi kiện để yêu cầu Toà án bảo vệ lợi ích của mình. Quá thời hạn đó, họ không có quyền khởi kiện nữa. Có hai thời hạn cho hai loại quyền khởi kiện khác nhau đã được quy định cụ thể tại khoản 1 và khoản 2 của Điều 36, khi áp dụng cần tránh nhầm lẫn; b) Đối với những việc thừa kế đã mở trước ngày 10-9-1990, thì thời hiệu khởi kiện được tính từ ngày 10-9-1990".

Do đó, sau ngày 10.09.2000, đương sự không có quyền khởi kiện để yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác.

Căn cứ vào các quy định nêu trên, anh (chị)không thể yêu cầu tòa án giải quyết chia tài sản theo quy định của pháp luật về quyền thừa kế nữa. Khi đó anh (chị)chỉ có quyền yêu cầu tòa án chia tài sản theo hình thức tài sản chung giữa những đồng sở hữu mà thôi.

- Tại Nghị quyết số 02/2004/NQ - HĐTP hướng dẫn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình: "2.4. Không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế: a. Trường hợp trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế hoặc sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu Toà án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết và cần phân biệt như sau: a.3. Trường hợp không có di chúc và các đồng thừa kế không có thoả thuận về phần mỗi người được hưởng khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo quy định của pháp luật về chia tài sản chung".

Căn cứ vào quy định trên, người cháu của anh (chị)hiện đang chiếm giữ toàn bộ mảnh đất là trái quy định của pháp luật. Anh (chị)cần gửi đơn tới tòa án nhân dân nơi mình đang cư trú yêu cầu chia tài sản chung giữa các đồng sở hữu để được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Khuyến nghị: